Bohaterowie Powiśla Dąbrowkiego

Jan Wnęk

Jan Wnęk (ur. 28 sierpnia 1828, zm. 10 lipca 1869) – pionier lotnictwa, cieśla, rzeźbiarz ludowy.

Od dzieciństwa przejawiał zamiłowanie do rzeźbienia w drewnie i zainteresowanie latającymi ptakami. Na zlecenie proboszcza parafii w Odporyszowie, księdza Stanisława Morgensterna, Wnęk wykonał ponad 300 rzeźb z lipowego drewna dla ozdobienia kościoła w Odporyszowie. W 1866 Jan Wnęk skonstruował pierwowzór lotni na kształt skrzydeł ptaka, ze szkieletu z drewna jesionowego, na którym rozpięte było cienkie płótno, impregnowane olejem lnianym. Skrzydła, nazwane "loty", przypinane były do tułowia oraz nóg za pomocą uprzęży. Prawdopodobnie lotnia miała prymitywne przyrządy sterownicze w postaci końcówek płatów uginanych za pomocą linek przymocowanych do nóg. Pierwsze krótkie loty Wnęk odbył ze wzgórza w Odporyszowie. W czerwcu 1866 podczas odpustu na Zielone Świątki, Wnęk skoczył na swoich skrzydłach z wieży kościoła w Odporyszowie o wysokości 45 metrów, położonego na wzniesieniu. Jego przelot, śledzony przez licznie zgromadzony tłum, miał długość ok. 2 kilometrów. Wzmianka o tym znalazła się w krakowskim kalendarzu z 1867 roku. W latach 1866-1869 Wnęk dokonywał następnych lotów na swojej lotni z okazji świąt kościelnych, odpustów i jarmarków. W trakcie swojego ostatniego lotu, podczas odpustu w Zielone Świątki 20 czerwca 1869, Jan Wnęk spadł z dużej wysokości na ziemię i doznał ciężkich obrażeń, na skutek których zmarł 10 lipca 1869 (według jednej z wersji, przyczyną upadku miało być celowe przecięcie uprzęży przez jego pomocnika). Miał żonę Mariannę i troje dzieci.

Obecnie w Muzeum Etnograficznym w Krakowie jest przechowywana część rzeźb Jana Wnęka i model będący próbą rekonstrukcji lotni. Od 1991 w Odporyszowie mieści się Muzeum Jana Wnęka. W listopadzie 2008 r. Fundacja Rozwoju Społecznego DEMOS wydała album "O Janie Wnęku, który ptakom pozazdrościł".

W Odporyszowie istnieje Muzeum Jana Wnęka.